اقتصاد فضا و توسعه روستایی، جلد ۱۴، شماره ۵۳، صفحات ۰-۰
عنوان فارسی تحلیل شبکه‌های انتقال دانش بومی گیاهان دارویی در روستای شاه‌کوه سفلی، استان گلستان
چکیده فارسی مقاله هدف: پژوهش حاضر، با هدف چگونگی حفظ دانش سنتی در میان بومیان و تحلیل شبکه‌های یاد‌گیری و یاد‌دهی دانش سنتی استفاده از گیاهان دارویی در روستای شاه‌کوه سفلی با استفاده از رویکرد تحلیل شبکه انجام گرفته است.
روش پژوهش: در این پژوهش، برای دستیابی به شیوه‌های انتقال دانش بومی، شبکه‌های یاد‌گیری و یاد‌دهی دانش سنتی استفاده از گیاهان دارویی در روستای شاه‌کوه سفلی، رویکرد تحلیل شبکه به‌کارگرفته شد. برای این منظور، در فصل بهار و تابستان سال‌های 1402 و 1403، پس از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و مشاهده مشارکتی با 53 نفر از ساکنان بومی این منطقه، از شاخص‌های خُرد و کلان شبکه نظیر مرکزیت درجه و بینابینی، تراکم و MDS استفاده و از با نرم‌افزار‌های NetDrow و UCINET به ترسیم و تحلیل گراف‌ها اقدام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که اکثر بومیان از فواید درمانی گیاهان دارویی و نحوه‌ی فراوری آن‌ها آگاه بوده و از آن‌ها به عنوان اولویت اول در زمینه‌ی درمان بیماری‌ها بهره می‌گیرند و از همین طریق دانش و تجربه‌ی زمان آزموده‌ی خود و گذشتگان را حفظ و سپس منتقل می‌نمایند. همچنین تحلیل گراف‌ها در زمینه‌ی انتقال دانش سنتی نشان داد که بیشترین مرکزیت درجه و بینابینی در شبکه‌ی یادگیری شامل مادر و مادربزرگ و در شبکه‌ی یاددهی شامل فرزند است. این یافته نشان می‌دهد که انتقال دانش در میان جوامع روستایی این منطقه، انتقالی عمودی و نسل به نسل بوده و خانواده و به‌ویژه مادران در یادگیری دانش سنتی فرزندان دارای نقش کلیدی هستند.
نتیجه‌گیری: با توجه به روایی بودن دانش بومی و انتقال موروثی آن، نه تنها ثبت و ضبط این دانش گرانبها اهمیت دارد؛ بلکه حفظ و انتقال آن نیز حائز اهمیت است. بر همین اساس، رویکرد استفاده شده در پژوهش حاضر می‌تواند در سایر مناطق روستایی و عشایری نیز استفاده شود و با شناسایی افراد و عوامل موثر در انتقال دانش، سبب حفظ و انتقال درست دانش زمان آزموده‌ی مردمان مختص همان منطقه شود.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله انتقال دانش بومی، تحلیل شبکه اجتماعی، دانش سنتی ساکنان روستا، گیاهان دارویی، شاه‌کوه سفلی.
عنوان انگلیسی Analysis of Indigenous Knowledge Transfer Networks of Medicinal Plants in Shah Kuh Sofla Village, Golestan Province
چکیده انگلیسی مقاله Objective: This study aims to examine how traditional knowledge regarding the use of medicinal plants is preserved among indigenous people and to analyze the learning and teaching networks of this knowledge in Shah Kuh-e Sofla village using a network analysis approach.
Methods: To identify indigenous knowledge transmission methods, the learning and teaching networks related to medicinal plants in Shah Kuh-e Sofla were analyzed using network analysis. Semi-structured interviews and participatory observations were conducted with 53 residents during the spring and summer of 2023 and 2024 (1402–1403 Iranian calendar). Common network indicators such as degree centrality, betweenness centrality, density, and MDS were calculated, and visualizations were produced using UCINET and NetDraw software.
Results: Results show that the majority of indigenous residents prioritize medicinal plants as their primary treatment for diseases and possess knowledge of their therapeutic properties and processing methods. Network analysis revealed that mothers and grandmothers hold key roles in learning networks, while children and daughters-in-law dominate the teaching networks. This suggests vertical, intergenerational knowledge transfer within family-based rural communities, highlighting the pivotal role of women.
Conclusions: Given the proven value and hereditary transmission of indigenous knowledge, its documentation, preservation, and continuation are essential. The methodology used can be applied in other rural and nomadic areas to identify key knowledge holders and enhance the effective preservation and transmission of valuable, region-specific traditional knowledge.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Indigenous Knowledge Transmission, Social Network Analysis, Traditional Ecological Knowledge, Medicinal Plants, Shah Kuh Sofla.
نویسندگان مقاله زهرا علی نژاد | Zahra Alinejad
Department of Rangeland Science, Faculty of Rangeland and Watershed Management, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
گروه علوم مرتع، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران

محمد رحیم فروزه | Mohamad Rahim Forouzeh
Department of Rangeland Science, Faculty of Rangeland and Watershed Management, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
گروه علوم مرتع، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران

حنانه محمدی‌کنگرانی | Hannaneh Mohammadi Kangarani
Department of Forest Sciences, Faculty of Forestry, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
گروه علوم جنگل، دانشکده جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران

حسن یگانه | Hassan Yeganeh
Department of Rangeland Science, Faculty of Rangeland and Watershed Management, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
گروه علوم مرتع، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران

نشانی اینترنتی http://serd.khu.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-2256-1&slc_lang=fa&sid=1
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده تخصصی
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات